W 1980 roku reprezentujące strajkujących robotników Międzyzakładowe Komitety Strajkowe zawarły ze stroną rządową cztery porozumienia - Szczecińskie (30 sierpnia), Gdańskie (31 sierpnia), Jastrzębskie (3 września) i Katowickie (11 września) - umożliwiające m.in. zalegalizowanie niezależnego od władzy związku zawodowego. W tym czasie w całym kraju strajkowało 700 zakładów. Przedstawione wówczas postulaty zostały zrealizowane tylko częściowo, jednak podstawowy cel udało się osiągnąć - po raz pierwszy po II wojnie światowej w Europie Środkowej powstała wielka i niezależna od władzy organizacja broniąca praw ludzi pracy. Niecałe dwa miesiące później, 10 listopada 1980 roku, Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność" został zarejestrowany przez Sąd Okręgowy w Warszawie. Wspomnienie przedostatniego z wymienionych porozumień ściąga co roku do Jastrzębia-Zdroju związkowców z całego kraju. Tym razem powód był jeszcze jeden. Na przełomie sierpnia i września 1988 roku jastrzębscy górnicy ponownie zaprotestowali, domagając się pluralizmu związkowego i ponownej rejestracji "S", zdelegalizowanej przez komunistyczne władze 13 grudnia 1981 roku wraz z wprowadzeniem stanu wojennego. Konsekwencją strajków była lawina wydarzeń nazywana "przełomem roku 1989": obrady Okrągłego Stołu, częściowo wolne wybory 4 czerwca i powołanie pierwszego rządu w Europie Środkowo-Wschodniej z przedstawicielem dotychczasowej opozycji w roli premiera. "Srebrny" jubileusz tych nieco zapomnianych - choć równie ważnych - wydarzeń stanowił o wyjątkowości tegorocznych uroczystości.
Wyjątkowe obchody rozpoczęła tradycyjna msza święta w kościele pw. Najświętszej Marii Panny Matki Kościoła (zwanym kościołem "na górce"), który przed 25 laty stanowił azyl dla działaczy nielegalnej wówczas "Solidarności". Nabożeństwo koncelebrowane odprawił arcybiskup metropolita katowicki Wiktor Skworc, a wśród koncelebransów byli m.in. kapelan Sekretariatu Górnictwa i Energetyki NSZZ "S" ksiądz prałat Bernard Czernecki oraz kapelan śląsko-dąbrowskiej "S" ks. prałat Stanisław Puchała.
W homilii arcybiskup przypomniał, co o prawach pracowniczych i związkach zawodowych mówił papież Jan Paweł II podczas wizyty na katowickim lotnisku Muchowiec 30 lat temu. - O prawa pracownicze, a wśród nich szczególnie o wolność zrzeszania się, upomniał się głośno papież Jan Paweł II, kiedy w 1983 roku przybył do Katowic. (...) Na katowickim lotnisku Muchowiec wołał: "Obowiązkowi pracy odpowiadają też uprawnienia człowieka pracy. Należy je ujmować szczególnie w kontekście praw człowieka. Sprawiedliwość społeczna polega na poszanowaniu i urzeczywistnianiu praw człowieka w stosunku do wszystkich członków społeczeństwa". I dalej: "Jest to przede wszystkim prawo do sprawiedliwej zapłaty. Sprawiedliwej, czyli takiej, która starcza również na utrzymanie rodziny. Jest to również prawo do wypoczynku. Przypominam, ile razy w Piekarach poruszaliśmy sprawę wolnej od pracy niedzieli. Ze sprawą uprawnień ludzi pracy łączy się również sprawa związków zawodowych. Na ten temat napisałem w encyklice »Laborem exercens«", mówił dalej Jan Paweł II w Katowicach. "Nowoczesne związki zawodowe wyrosły na podstawie walki pracowników, świata pracy, a przede wszystkim robotników przemysłowych o ich słuszne uprawnienia w stosunku do posiadaczy środków produkcji. Zadaniem ich pozostaje obrona rynkowych interesów ludzi pracy we wszystkich dziedzinach, w których dochodzą do głosu uprawnienia tych ostatnich. Doświadczenie historyczne poucza, że organizacje tego typu są nieodzownym składnikiem życia społecznego, zwłaszcza w nowoczesnych społeczeństwach uprzemysłowionych. Są one wykładnikiem walki o sprawiedliwość społeczną, o słuszne uprawnienia ludzi pracy" - cytował papieża-Polaka metropolita katowicki.
Następnie uroczystości przeniosły się przed Pomnik Porozumienia Jastrzębskiego przy KWK "Borynia-Zofiówka-Jastrzębie" Ruch "Zofiówka", gdzie delegacje złożyły wieńce i kwiaty. Wcześniej związkowcy, politycy szczebla lokalnego, przedstawiciele służb mundurowych i mieszkańcy Jastrzębia wysłuchali wystąpienia przewodniczącego Komisji Krajowej Związku Piotra Dudy. Lider największego związku zawodowego w kraju nawiązał do porozumień z 1980 roku, przypominając o nadal aktualnych postulatach robotników strajkujących 33 lata temu, takich jak uregulowanie kwestii wieku emerytalnego, podwyższenie płacy minimalnej czy ułatwienie dostępu do służby zdrowia, żłobków i przedszkoli. - Ale nigdy nie sądziłem, że będziemy się upominać o postulat pierwszy, najważniejszy: wolne od pracodawców i od polityków, niezależne związki zawodowe. (...) Obecnie rządzący przygotowali projekt ustawy, który tak w praktyce delegalizuje związki zawodowe, utrudniając im działalność - mówił. - Dlatego tym bardziej te postulaty są dzisiaj aktualne. I związek zawodowy "Solidarność" musi walczyć o to, aby testament robotników z 1980 roku był wypełniony - podkreślał.
Tuż po zakończeniu przemówienia Dudy na plac dotarła sztafeta biegowa, która rano wyruszyła na trasę, by jednego dnia odwiedzić wszystkie okoliczne zakłady znane z protestów sprzed 33 lat. Biegacze zostali uhonorowani pamiątkowymi medalami i upominkami.
Obchody zakończyła uroczysta sesja Walnego Zebrania Delegatów Sekcji Krajowej Górnictwa Węgla Kamiennego NSZZ "S". Obradujący w jastrzębskim Domu Zdrojowym delegaci oraz obecni na sali goście wysłuchali treści wypracowanego wczoraj stanowiska WZD.
Złotymi Medalami Regionu Śląsko-Dąbrowskiego NSZZ "Solidarność" w uznaniu zasług dla Związku wyróżniono 18 osób. Odznaczenia otrzymali: Elżbieta Baradziej, Euzebiusz Bogdanik, Kazimierz Brudziński, Roman Chwastyk, Józef Fryzowicz, Jan Golec, Zofia Jóźwiak, Mieczysław Kościuk, Mirosław Kuczyński, Antoni Mojżesz, Jan Myrmus, Waldemar Pałgan, Józef Pleszak, Elżbieta Słoń, Mieczysław Smak, Henryk Szewczuk, Leszek Wdowiak i Kazimierz Włodarek.
Wręczono również najwyższe wyróżnienia przyznawane przez Konwent Seniorów Solidarności. Odebrali je: opozycjonista związany z Niezależnym Zrzeszeniem Studentów i podziemną "S", a obecnie szef Stowarzyszenia "Pokolenie" Przemysław Miśkiewicz oraz legendarny przywódca NSZZ "Solidarność" w Hucie "Katowice" i sygnatariusz Porozumienia Katowickiego z 1980 roku Andrzej Rozpłochowski.
Podczas sesji odbyła się premiera 35-minutowego dokumentu opowiadającego o strajkach z 1988 roku (film, pod tytułem "Skok ku wolności", jest już dostępny w Internecie) oraz prezentacja gry karcianej poświęconej tamtym wydarzeniom.
Polecamy galerię zdjęć z tego wydarzenia.