Legenda o Lechu, który założył gród w miejscu gdzie "na wysokich i wyniosłych drzewach znalazł orle gniazdo" do dziś pozostaje tylko legendą, a my nadal nie wiemy, dlaczego godłem państwa polskiego stał się właśnie biały orzeł. Dosyć prawdopodobne wydaje się przekonanie, że odważni z natury Piastowie chętnie przyjęli za swe godło orła - króla przestworzy, utożsamianego z potęgą, majestatem i władzą. XV-wieczny kronikarz Jan Długosz jako pierwszy wyjaśnił pochodzenie piastowskiego orła. Połączył narodziny herbu ze zjazdem gnieźnieńskim w 1000 roku, podczas którego cesarz Otto III nadał Bolesławowi Chrobremu białego orła jako godło państwa. Według słów kronikarza, cesarz, wkładając na głowę polskiego księcia diadem cesarski, dał "jemu i całemu Królestwu Polskiemu po wieczne czasy białego orła. Podobnie jak cesarstwo rzymskie ma to samo godło koloru czarnego i podlegają mu wszystkie ludy niemieckie, tak samo on ma używać tego godła na czerwonym polu". Opowieść Długosza zdają się potwierdzać srebrne denary - monety wybite przez Chrobrego z okazji zjazdu. Widnieje na nich ptak krępej budowy, z dużą głową o trzech piórach i z wachlarzowato rozłożonym ogonem. Przy odrobinie wyobraźni można dostrzec w nim orła, ale równie dobrze gołębia, pawia lub koguta. Niektórzy dopatrują się na rysunku nawet... Ducha Świętego, przedstawionego zwykle w postaci gołębicy.
Od czasów Bolesława Chrobrego na niemal półtora wieku ptak z niewiadomych powodów zniknął z monarszych monet. Jego wizerunki pojawiły się dopiero na monetach bitych przez synów Bolesława Krzywoustego. Wyobrażenia te do dziś zadziwiają różnorodnością: orzeł Władysława Wygnańca atakuje uciekającego zająca, ptak Bolesława Kędzierzawego zrywa się do lotu lub stoi z lekko uniesionymi skrzydłami i głową zwrócona do tyłu, jeden z orłów Mieszka Starego pożera węża, a drugi siedzi na czubku drzewa. Ten ostatni już zdecydowanie przypomina orła. Czy jednak już wtedy królewski ptak stał się znakiem całej dynastii Piastów? Tego nie wiemy, choć współczesny wydarzeniom kronikarz Wincenty Kadłubek, pisząc o walkach Kazimierza Sprawiedliwego z Rusinami, odnotował, że wojska polskie zerwały się do walki, gdy spostrzegły uniesiony w górze "znak zwycięskiego orła".
W okresie rozbicia dzielnicowego ptak często pojawiał się na monetach i pieczęciach książąt. Znaku orła, z szeroko rozpostartymi skrzydłami i głową zwróconą w prawo, używali m.in. książę opolski Kazimierz, Henryk Brodaty, Henryk Pobożny, Leszek Biały i Władysław Laskonogi, a część książąt wielkopolskich i kujawskich zastępowała go innymi godłami, np. lwem. Ostatecznie w XIII wieku orzeł stał się oficjalnym herbem dynastii Piastów. Często zmieniał jednak barwy - Piastowie dolnośląscy używali orła czarnego na złotym polu, a górnośląscy złotego na polu błękitnym. Czeski kronikarz, opisujący udział polskich rycerzy w bitwie po stronie króla Przemysła Ottokara II, zapisał, że nad polskim orszakiem unosił się "sztandar czarny jak węgiel z orłem białym". Począwszy od czasów Leszka Białego, znakiem orła pieczętowali się wszyscy władający Krakowem książęta, co podkreślało stołeczną rolę miasta i miało duże znaczenie dla wysiłków zjednoczeniowych.
Pod koniec XIII wieku głowę orła przyozdobiła wreszcie korona, co wyrażało dążenie do odbudowy Królestwa Polskiego. Oba wizerunki orła, w koronie i bez, widnieją na wykonanej pod koniec XIII wieku płycie nagrobnej księcia Henryka IV Probusa aspirującego do korony królewskiej. Jako symbol Polski, Orzeł Biały pojawił się w momencie odrodzenia Królestwa Polskiego, w czasie koronacji Przemysła II w 1295 roku. Władca ten na wielkiej pieczęci majestatycznej umieścił orła w koronie, a widniejący wokół napis wyjaśniał, że "sam Bóg zwrócił Polakom zwycięskie znaki", co potwierdzało, że nie tylko korona, ale też Orzeł Biały był wcześniej symbolem piastowskiego państwa. Wizerunek białego (srebrnego) orła w złotej koronie, ze złotym dziobem i pazurami widniał na pochwie Szczerbca-miecza koronacyjnego użytego po raz pierwszy w 1320 roku przez Łokietka. Za jego następcy, Kazimierza Wielkiego, orzeł na pieczęciach, monetach i innych symbolach państwa zyskał na dostojności i stał się bardziej majestatyczny.
Od tej pory Orzeł Biały na czerwonym tle, ze złotą koroną na głowie, stał się ostatecznie herbem Królestwa Polskiego i najważniejszym dla Polaków symbolem państwowym. Był równocześnie dynastycznym i osobistym znakiem króla oraz herbem ziemi krakowskiej, podkreślającym stołeczną rolę Krakowa. Za panowania Kazimierza Wielkiego orzeł został godłem urzędów państwowych. Jako najważniejszy symbol państwowy znalazł miejsce na wielkiej chorągwi Królestwa stale noszonej przy władcy. I tak do dziś herbem Polski jest Orzeł Biały na czerwonym tle.
(na podstawie dostępnych materiałów historycznych opracowała Anna Kłysz)